در مدارس سیستان و بلوچستان چه می‌گذرد؟ / نیمی از دانش‌آموزان تا قبل از متوسطه دوم «ترک تحصیل» می‌کنند

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ حنانه جانمحمدی * آموزش در سیستان و بلوچستان همیشه مسئله ساز بوده است. یک بار به بهانه خرید خدمت از کیفیت آن می‌زنند و یک بار با ساخت و ساز مدارس غیر انتفاعی و غیر دولتی شکاف اجتماعی را در این استان که شهروندانش غالبا از لحاظ اقتصادی اوضاع مساعدی نداشته و به نان شب محتاج هستند، بیشتر می‌کند. این در حالی است که هر ساله تعدادی از کودکان استان سیستان بلوچستان به دلیل ریزش سقف و دیوار و یا آتش سوزی در مدارس جان خود را از دست می‌دهند.

در کشور‌هایی که به نظام آموزشی به چشم رکنی بزرگ برای توسعه یافتگی نگاه می‌شود، تلاش برای نفوذ آگاهی در میان تمام دانش آموزان دغدغه‌ای بزرگ است، اما متاسفانه نگاه ابزاری و اقتصادی به آموزش و پرورش در ایران باعث بروز سیاست گذاری‌هایی مثل طرح خرید خدمت یا سرباز معلمان شده که نمونه بارز بی توجهی به زیر ساخت‌های آموزشی کشور است و با اعتراضات زیادی از جانب فعالین دانشجویی و معلمان شده است. طبق آمار موجود حدود ۲۰ درصد از کودکان سیستان و بلوچستان دچار سوءتغذیه بوده که این زمینه ساز کم شدن توان تحصیلی در این کودکان است.

با این وجود پیدایش مدارس فوق لاکچری در کلانشهر‌هایی مثل تهران شکاف بین مدارس استان‌ها را بیش‌تر کرده است. ورود بخش خصوصی به سیستم آموزشی و ایجاد مدارس غیرانتفاعی با برچسب‌های متعدد شکاف‌های اجتماعی را توسعه داده و منافی عدالت خواهد بود. برای پیگیری این مسئله با حسین جهانتیغ، از فعالین عدالتخواه استان سیستان و بلوچستان به گفتگو نشستیم. او می‌گوید: حدود ۵۴ درصد از دانش آموزان پسر استان سیستان و بلوچستان به دلیل ضعف مالی وارد بازار کار شده و به مقطع متوسطه دوم نمی‌رسند. این آمار در دختران به ۲۳ درصد می‌رسد که در نوع خود فاجعه‌ای کم نظیر است. در واقع فقط ۲۳ درصد از دختران این استان وارد مقطع متوسطه دوم می‌شوند.

جهانتیغ می‌گوید: همیشه مانور و توجه اصلی رسانه‌ها به مدارس کپری است با اینکه زیربنای سیستم آموزشی در سیستان که ماننده جزیره‌ای دور افتاده است از بیخ ایراد دارد. تا امروز در چندین مرحله اقداماتی برای جمع کردن مدارس کپری صورت گرفته که می‌توان گفت تا حدودی مثبت بوده، اما کارساز نه. مدارس کپری مثل قارچ در استان رشد می‌کنند و از هر طرف که جلویشان را بگیری از سمت دیگر غافل گیرمان می‌کنند. البته تعداد این مدارس در استان به زیر ۱۰۰ عدد رسیده که امیدواریم در آینده نزدیک به صفر برسد

این فعال عدالتخواه استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: این موضوع در قبال دیگر ضعف‌های سیستم آموزشی استان مثل بازماندگان از تحصیل به چشم نمی‌آید. حدود ۱۷۰۰۰ دانش آموز در مرکز استان هر ساله ترک تحصیل می‌کنند. این در حالی است که آمار نهایی به سالانه ۱۵۰ هزار دانش آموز هم رسیده است. کیفیت مدارس از نظر امکانات بسیار پایین بوده و با سایر استان‌ها برابر نیست. تمامی پیش دبستانی‌ها پولی هستند و کودکان تا قبل از ورود به مدرسه هیچ آموزشی نمی‌بینند. دلیل اصلی آن عدم تمکن مالی خانواده‌های این استان بوده که اجازه این را به آن‌ها نمی‌دهند که به مهدکودک یا پیش دبستانی بروند. میانگین دانش آموزان دبستانی در سیستان و بلوچستان ۴۰۰ هزار نفر است، اما تنها ۷۰ هزار نفر راهی پیش دبستانی می‌شوند.

وی بیان می‌کند: توان درآمدی پایین مردم مانع اصلی ورود کودکان به پیش دبستانی و سهم آموزش قبل از مدرسه در این استان تقریبا صفر است. طبق اصول روانشناسی دوران قبل از مدرسه سهم بسیار زیادی در شکل گیری روحیات و شخصیت افراد داشته که کودکان سیستانی از آن محروم هستند.

جهانتیغ عنوان می‌کند: جلوه‌های خشن محرومیت مثل کپر بیشتر از پایین بودن کیفیت آموزشی در رسانه‌ها بازتاب داشته و نگذاشته آنطور که باید محرومیت سیستان و بلوچستان مشخص شود. حدود ۱۲ هزار کمبود کلاس و معلم در استان وجود دارد، بیش از نیمی از کلاس‌های درس موجود نیز فاقد استاندارد‌های مطلوب بوده و عملا بلا استفاده است. به دلیل ضعف ساخت و ساز‌ها و قدیمی بودن مدارس هر ساله تعداد زیادی از دانش آموزان و دبیران جان خود را از دست می‌دهند. حتی بار‌ها شنیده شده که آموزش و پرورش معلمینی که فیلم ریزش سقف و دیوار در مدارس استان را انعکاس داده اند را اخراج کرده و این مسائل را در بایکوت رسانه‌ای قرار داده است.

وی می‌گوید: مدارس غیر انتفاعی نیز که در تمامی استان‌ها متفاوت از مدارس دولتی هستند و تا حدودی از امکانات بهتری برخودارند در این استان غالبا کاه گلی هستند. اکثرا هم با گرفتن رشوه نمره دانش آموزان را رد می‌کنند. فقط تعداد محدودی مدرسه غیر انتفاعی مناسب در استان وجود دارد که در بحث کنکور کار می‌کند و گزارش‌هایی که از مابقی مدارس به گوش می‌رسد، نگران کننده است. هیچ کس به دنبال این نیست که چرا تعداد زیادی از دانش آموزان دیپلم نگرفته درس را رها می‌کنند و با راه اندازی طرح خرید خدمت دهان مردم را پر کرده و می‌بندند. در طرح سربازمعلم نیز تنها چیزی که قربانی شده کیفیت آموزشی است. سربازی که با حقوق ماهانه ۲۰۰ هزار تومان پای کار می‌آید و حتی از لیسانسه‌های بیکار منطقه که هیچ تجربه‌ای در بحث آموزش ندارند و دانشجوی دبیری نبودند استفاده می‌کنند.

این فعال عدالتخواه سیستان و بلوچستان می‌گوید: نبود بودجه دلیلی بر این نمی‌شود که از کیفیت آموزشی استان پهناور سیستان و بلوچستان بزنند و درصد بالایی از کودکان و نوجوانان را نادیده بگیرند. این اقدام در آینده سبب بروز بزه کاری، اعتیاد، کارتن خوابی و قاچاق و … می‌شود و مقصر اصلی آن کسانی جز مسئولین آموزش و پرورش نخواهند بود. اگر از ضعف سیستم آموزشی چشم پوشی کنیم نمی‌توانیم دانش آموزان گرسنه را نبینیم. قطع به یقین دانش آموزانی که با شکم گرسنه سر کلاس می‌آیند نمی‌توانند به طور کامل مطالب را از بر کنند.

مطلبی که در اکثر مواقع با بی مهری و بی توجهی رسانه‌ها مواجه می‌شود، بحث تعذیه دانش آموزان در استان سیستان وبلوچستان است. طبق آمار رسمی استانداری سیتان و بلوچستان ۲۰ درصد از دانش آموزان سیستانی سوءتغذیه دارند که به گفته جهانتیغ آمار واقعی بیشتر از این هاست. آیا رسیدگی به وضعیت تغذیه کودکانی که سهمی برابر و یکسان با دیگر کودکان کشور دارند و از حقوق اولیه شان بی بهره اند کار دشواری است؟